Od energetike do tradicionalnih lokalnih zanata
Crna Gora, zemlja bogate istorije, predivne prirode i razvijenog turizma, ima i zanimljivu industrijsko-zanatsku prošlost. Uticaj različitih kultura i prirodnih resursa oblikovali su i razvoj industrije u ovoj državi. Od života na planinama u selu, u sjevernom dijelu zemlje, do primorskih turističkih krajeva, preko razvoja industrije u 20. vijeku, do savremenih trendova koji teže održivosti i lokalnoj proizvodnji, crnogorska industrija i zanatstvo prošli su dug put. Danas se industrija u ovoj balkanskoj državi suočava sa brojnim izazovima, ali posjeduje i zanimljive mogućnosti za razvoj.
Iako je glavna asocijacija na Crnu Goru mahom turizam i primorje, industrija igra značajnu ulogu u ekonomiji države. Glavne industrijske grane su energetika – pošto je Crna Gora bogata hidroenergetskim potencijalom i to je čini značajnim proizvođačem električne energije u regionu – a zatim metalurgija. Proizvodnja aluminijuma je jedna od najvažnijih privrednih grana. Fabrika aluminijuma u Podgorici je jedan od najvećih proizvođača ovog metala u regionu.
Tu je i prerađivačka industrija koja obuhvata proizvodnju hrane, pića, duvana, tekstila, obuće, namještaja i drugih proizvoda, a na čiji razvoj generalno najviše utiče turizam, odnosno potrebe hotelijerstva i ugostiteljstva. Građevinarstvo je takođe važno za razvoj infrastrukture, turizma i stanovanja.
Osim pomenutih glavnih grana, u Crnoj Gori su razvijene i druge industrijske djelatnosti, kao što su drvna industrija – korišćenje šumskih resursa za proizvodnju namještaja, građevinskog materijala i drugih proizvoda od drveta, i rudarstvo – eksploatacija mineralnih sirovina, kao što su boksit, ugalj i bakar. Svakako, bitno je napomenuti da se struktura crnogorske industrije stalno menja, usled globalnih ekonomskih trendova, investicija i državne politike.
Kao i većina zemalja u tranziciji, i crnogorska industrija suočava se sa nizom izazova – od nedovoljno investicija i malog domaćeg tržišta, preko visokih troškova proizvodnje, nedostatka kvalifikovane radne snage, do različitih birokratskih prepreka, ali i zavisnosti od turizma.
Manjak kapitala je često ograničavajući faktor za razvoj industrije, dok veličina tržišta otežava ostvarivanje ekonomije obima i smanjuje konkurentnost domaćih proizvoda na globalnom tržištu. Cijena energije, radne snage i sirovina je često viša nego u drugim zemljama regiona, što takođe utiče na konkurentnost. Kako mladi mahom odlaze u inostranstvo, u mnogim sektorima postoji nedostatak radnika sa potrebnim vještinama i znanjima. Kompleksni administrativni postupci i česta promjena propisa dodatno otežavaju poslovanje.
Ono što je specifično za Crnu Goru jeste prevelika orijentacija na turizam, koja može i ugroziti razvoj drugih industrijskih grana.
Uprkos izazovima, postoje i brojne perspektive za razvoj industrije u Crnoj Gori, kao što su razvoj obnovljivih izvora energije, razvoj turizma, promocija lokalnih proizvoda, kao i podsticanje stranih investicija.
Fokus na razvoj turizma visoke dodatne vrednosti može podstaći razvoj pratećih industrija, kao što su proizvodnja hrane i pića, usluge i zanatstvo. Uz to ide i promocija lokalnih proizvoda. Unapređenje poslovnog okruženja bi trebalo, kao i u mnogim balkanskim zemljama, da bude prioritet.
Kada je riječ o najvećim kompanijama koje se bave industrijskom proizvodnjom, to su: Elektroprivreda Crne Gore – najveća energetska kompanija u Crnoj Gori koja se bavi proizvodnjom, prenosom i distribucijom električne energije, zatim Alumina – proizvođač aluminijuma, jedan od najvećih industrijskih pogona u Crnoj Gori. Tu su i Plantaže, kompanija koja je najveći crnogorski proizvođač vina.
Osim navedenih, postoji veliki broj malih i srednjih preduzeća koja se bave različitim industrijskim djelatnostima.
Osim industrijske, u Crnoj Gori su zastupljene i različite vrste zanatske proizvodnje. Najpoznatiji tradicionalni crnogorski zanati su izrada ćilima, noževa, nakita, drvenih predmeta, kožnih proizvoda, kao i tkanje i izrada glinenih posuda. Svaki kraj u Crnoj Gori ima svoje specifičnosti i tradiciju, što čini crnogorsko zanatstvo izuzetno raznolikim i zanimljivim.
T.K.