Od velikih državnih projekata do malih investitora
Građevinski sektor u Crnoj Gori, koji bilježi dinamičan rast, predstavlja jednu od ključnih oblasti za ekonomski razvoj zemlje. Od velikih državnih projekata do malih investicija, građevinarstvo pruža različite mogućnosti za preduzetnike i investitore. Istraživali smo koji su najunosniji projekti, kakve su koristi od investicija u građevinu, kao i ko su ključni akteri u ovom sektoru.
Veliki državni projekti, poput izgradnje puteva, mostova i infrastrukture za turizam, često predstavljaju najveće prilike za investicije. Projekti poput izgradnje auto-puta Bar-Boljare i modernizacije aerodroma doprinose unapređenju transportne povezanosti i otvaranju novih tržišta. Oni često privlače značajne strane investicije i omogućavaju transfer tehnologije.
Finansiranje velikih državnih projekata obično dolazi iz više izvora: državnog budžeta, međunarodnih institucija (kao što je Evropska banka za obnovu i razvoj) i javno-privatnih partnerstava. Ova kombinacija omogućava da se projekti realizuju sa minimalnim rizikom za investitore, dok istovremeno omogućava održavanje javne infrastrukture.
Veliki projekti donose višestruke koristi, uključujući rast zapošljavanja (tokom faze izgradnje i kasnije kroz operativne faze), poboljšanje infrastrukture (olakšavanje transporta i povezanosti, što podstiče ekonomski rast), i podsticanje turizma (modernizacija infrastrukture čini destinacije privlačnijim za turiste).
Mali projekti brži i fleksibilniji
Mali investitori, koji često rade na manjim projektima poput stambenih zgrada, vila ili turističkih kompleksa, takođe igraju značajnu ulogu u građevinskom sektoru. Ovi projekti se često brže realizuju i manje su zahtjevni kada je riječ o finansiranju i dozvolama, što ih čini privlačnim za investitore.
Najunosniji segmenti za male investitore uključuju turističke nekretnine – vile i apartmane za iznajmljivanje, koji se posebno traže u primorskim oblastima, kao i stambene zgrade u urbanim sredinama, gdje postoji potražnja za stanovima.
Mali investitori mogu imati značajne koristi od ovakvih ulaganja, poput brzog povrata na investiciju, a tu je i faktor fleksibilnosti, odnosno mogućnosti brzog prilagođavanja tržištu i inovacija. Takve investicije su i značajna podrška lokalnoj ekonomiji, jer mali projekti često uključuju lokalne dobavljače i radnu snagu.
Kada je riječ o ključnim akterima, u građevinskom sektoru su to državne investicije (zadužene za regulativu, planiranje i finansiranje velikih projekata), privatni investitori koji pružaju sredstva i upravljaju projektima, bilo kao pojedinci ili kroz preduzeća, i građevinske kompanije koje izvode radove i osiguravaju kvalitet gradnje.
Građevinarstvo utiče na ekonomiju kroz zapošljavanje i rast bruto domaćeg proizvoda, a privlači i strana ulaganja kroz stabilnu građevinsku regulativu i razvoj infrastrukture.
Regulatorne prepreke i manjak radne snage
Iako sektor već godinama raste, suočava se i sa brojnim izazovima. Tako, na primjer, regulatorne prepreke otežavaju investicije složenim postupkom dobijanja dozvola i uslovima koje je neophodno ispoštovati još i prije početka gradnje.
Nedostatak kvalifikovane radne snage prisutan je i u ovoj oblasti, što se dijelimično može neutralisati kroz odgovarajuće obrazovne programe i stručne obuke. Tu su i „ekološki pritisci“, pošto sve više finansijera zahtjeva poštovanje „zelene gradnje“ i primjenu održivih građevinskih praksi.
Ipak, održivost je i jedna od mogućih prednosti građevinskog sektora u Crnoj Gori, jer potencijal za dalji rast leži upravo u fokusu na ekološki prihvatljive materijale i tehnologije. Značajne su i inovacije, odnosno uvođenje novih tehnologija koje će povećati efikasnost i smanjiti troškove.
Rast stranih investicija dodatno bi ojačao građevinski sektor, a to bi moglo da se postigne osnaživanjem odnosa sa međunarodnim investitorima kroz komunikaciju države sa ulagačima i kreiranje povoljne poslovne klime i regulative.
U poslijednjih nekoliko godina primetno je povećanje interesovanja za zelenu gradnju u Crnoj Gori, što se odražava i na korišćenje ekoloških materijala. Uz povećanje svjesti o klimatskim promjenama i ekološkim pitanjima, potražnja za zelenim nekretninama će verovatno i dalje rasti. Očekuje se da će dodatne subvencije i podrška crnogorske vlade podstaći investitore da usvoje zelene prakse.
M.A.