Put ka modernizaciji auto-moto transporta u Crnoj Gori
Auto-moto transport predstavlja ključnu komponentu infrastrukture Crne Gore, s obzirom na ulogu u povezivanju različitih dijelova zemlje, podsticanju turizma i ekonomskog razvoja. Geografski specifičan teren, sa planinskim predelima i obalom, kao i rastuća potražnja za mobilnošću, čine ovaj sektor značajnim, ali i veoma izazovnim za održivi razvoj.
Infrastruktura
Infrastruktura auto-moto transporta, koja obuhvata puteve, mostove i tunele, u velikoj mjeri je nasleđena iz perioda bivše Jugoslavije. Iako su neki ključni pravci modernizovani, značajan dio mreže zahtjeva hitne popravke i rekonstrukcije. Prema podacima Ministarstva kapitalnih investicija Crne Gore, čak 60 odsto puteva je u lošem ili vrlo lošem stanju, što negativno utiče na efikasnost i bezbjednost saobraćaja. Ovo se posebno odnosi na regionalne i lokalne puteve, dok su glavni pravci kao što su Bar-Boljare i Jadranska magistrala prioritetno održavani.
Izvještaji ukazuju na to da su investicije u saobraćajnu infrastrukturu u porastu, sa značajnim sredstvima usmjerenim ka modernizaciji glavnih putnih koridora. Na primjer, u 2023. godini je izdvojeno oko 200 miliona eura za radove na prioritetnoj dionici auto-puta Bar-Boljare. Međutim, procene pokazuju da bi Crnoj Gori bilo potrebno oko 300 miliona eura godišnje za održavanje i unapređenje cjelokupne putne mreže kako bi se postigla sigurnost i adekvatna povezanost sa susjednim zemljama.
Vozni park i prelazak na zelene tehnologije
Vozni park Crne Gore, koji se sastoji od putničkih automobila, autobusa i teretnih kamiona, prosečno je stariji u odnosu na standarde Evropske unije. Portal Investitor navodi da prosečna starost vozila u zemlji iznosi više od 13 godina, što utiče na ekološku efikasnost i bezbjednost na putevima. U poslednje vrijeme zabilježen je rast interesa za električna i hibridna vozila, što je dio šireg globalnog trenda ka dekarbonizaciji transporta.
Ipak, infrastruktura za punjenje električnih vozila ne prati dovoljno brzinu rasta potražnje. Sa samo 20 registrovanih punionica širom zemlje, vozači se suočavaju sa ograničenom dostupnošću, naročito u udaljenijim područjima. Prema izvještaju poslovnog portala eKapija, planirane su dodatne investicije u razvoj mreže punionica, ali njihova realizacija zahtjeva strateško planiranje i dodatna sredstva.
Bezbjednost u saobraćaju: Gorući problem
Jedan od najvećih izazova za sektor auto-moto transporta u Crnoj Gori ostaje bezbjednost saobraćaja. Podaci Ministarstva unutrašnjih poslova pokazuju da se godišnje u Crnoj Gori dogodi oko 1.500 saobraćajnih nesreća, od kojih veliki broj završava sa ozbiljnim povredama ili smrtnim ishodima. Glavni uzroci ovih nesreća uključuju lošu infrastrukturu, neodgovorno ponašanje vozača, prekoračenje brzine i vožnju pod dejstvom alkohola.
Zbog ovih zabrinjavajućih podataka, Ministarstvo kapitalnih investicija i saobraćaja radi na uvođenju novih mjera za unapređenje bezbjednosti, uključujući modernizaciju signalizacije, povećanje prisustva saobraćajne policije i organizaciju edukativnih kampanja za vozače. Pored toga, planirana su ulaganja u modernizaciju opreme i obuku službi za hitne intervencije.
Regulatorni okvir i izazovi za prevoznike
Regulatorni okvir u oblasti auto-moto transporta često se pokazuje kao složen, sa brojnim pravilima i administrativnim procedurama. Ovo otežava poslovanje, naročito malim prevoznicima koji se suočavaju sa dugotrajnim procesima registracije i dobijanja dozvola. S obzirom na strateški značaj saobraćajnog sektora, neophodno je pojednostaviti administrativne procedure i stvoriti povoljniji ambijent za poslovanje u ovoj oblasti.
Unapređenje zakonske regulative moglo bi doprineti privlačenju većeg broja investitora u sektor transporta, kao i povećanju konkurentnosti domaćih prevoznika u odnosu na konkurenciju iz zemalja regiona. To bi omogućilo bolju integraciju Crne Gore u regionalne i evropske transportne tokove, što je jedan od ključnih ciljeva Strategije razvoja saobraćaja Crne Gore za period 2024-2030.
Turizam i mobilnost
Turizam igra važnu ulogu u razvoju auto-moto transporta u Crnoj Gori. Rast broja turista dodatno naglašava potrebu za ulaganjima u transportnu infrastrukturu. Razvoj putne mreže i bolja povezanost aerodroma, luka i turističkih destinacija, kao što su Boka Kotorska, Durmitor i Skadarsko jezero, od ključnog su značaja za dalji rast turističke industrije.
U skladu sa Strategijom razvoja turizma do 2025. godine, Vlada Crne Gore planira nova ulaganja u infrastrukturne projekte koji će omogućiti brže i bezbjednije povezivanje turističkih destinacija. Ovo uključuje proširenje kapaciteta postojećih puteva, ali i izgradnju novih saobraćajnica koje bi smanjile zagušenja tokom ljetnje sezone.
Inovacije i održivi razvoj
Tehnološke inovacije u transportnom sektoru mogu značajno doprinijeti unapređenju mobilnosti i smanjenju saobraćajnih zagušenja. Upotreba aplikacija za dijeljenje prevoza, car-sharing usluge i digitalne platforme za optimizaciju saobraćaja postaju sve popularnije, naročito među mladima i turistima. Sve više startap kompanija u Crnoj Gori uvodi digitalna rešenja u sektor mobilnosti, što predstavlja potencijal za budući razvoj.
Pored toga, prelazak na održive načine transporta može doprinijeti smanjenju emisija CO2, što je važno u kontekstu borbe protiv klimatskih promjena. Crna Gora je, u okviru svojih međunarodnih obaveza, postavila cilj smanjenja emisija štetnih gasova za 30 odsto do 2030. godine, a auto-moto transport igra značajnu ulogu u ostvarivanju ovog cilja.
M.A.