Turizam kao pokretač društvenog i ekonomskog razvoja Crne Gore

Prema podacima Uprave za statistiku Crne Gore (MONSTAT-a) u ukupnom turističkom prometu tokom 2023. godine ostvareno je 2.613.306 dolazaka turista koji su ostvarili 16.389.279 noćenja. Kod dolazaka koji su ostvareni tokom 2023. godine ostvaren je rast od 19,66 odsto u odnosu na 2022. godinu i ostvarenje od 98,49 odsto u odnosu na 2019. godinu. Takođe, kod ostvarenih noćenja tokom 2023. godine zabilježen je rast od 31,87 odsto u odnosu na 2022.godinu i rast od 13,37 odsto u odnosu na 2019. godinu.

Turizam je glavni pokretač društvenog i ekonomskog razvoja i iz godine u godinu sve snažnije opravdava ulogu strateške privredne grane. Iz Privredne komore Crne Gore (PKCG) ukazuju na to da njegovo učešće u BDP-u zemlje kontinuirano raste, što je slučaj i sa ostalim pokazateljima – brojem turista, ostvarenih noćenja, te prihoda ovog sektora. Ipak iz PKCG objašnjavaju da je “globalna kriza izazvana pandemijom korona virusa, imala snažan uticaj na turizam, te je realizacija razvojnih projekata odložena za naredni period”.

Turizam, gotovo odvajkada ima značajan udio u bruto domaćem proizvodu (BDP) Crne Gore i prema nekim procjenama on se kreće i do 25 odsto.

Ova industrtija je ključna za ekonomiju zemlje, jer ne samo da doprinosi direktnim prihodima, već i stvaranju radnih mjesta i razvoju drugih sektora, poput građevinarstva, transporta i usluga. Turizam u Crnoj Gori je posebno važan tokom ljetnjih mjeseci, kada veliki broj stranih posjetilaca dolazi na obalu, ali i u unutrašnjost zemlje, što dodatno povećava ekonomski značaj ove grane.

“Raznolikost i kvalitet prirodnih i antropoloških vrijednosti čine Crnu Goru jednim od najatraktivnijih regiona na Mediteranu. Prepoznatljive su tri prirodne oblasti: obala, kraška polja i region visokih planina. Turista ima mogućnost plivanja u jezeru ili moru, raftinga rijekom i skijanja na planinama – sve u jednom danu”, navode iz PKCG.

More, jezera, kanjoni, planine omogucavaju da svako pronađe najbolji način da se kvalitetno odmori. U jednom danu, radoznali putnik moze sebi priuštiti jutarnju kafu na jednoj od mnogobrojnih plaža Budvanske rivijere, ručak na Skadarskom jezeru, i vječeru na obroncima Durmitora. Sve to odlikuje Crnu Goru kao turisticku destinaciju koja ima dosta toga da pruži.

Mnogobrojni suncani dani u ljetnjim mjesecima i velika količina snijega u zimskom periodu, određuju dva najzastupljenija oblika turizma u Crnoj Gori: primorski – ljetnji i zimski – rekreativni. Zahvaljujući Jadranksom moru na čijoj je obali smještena, Crna Gora nudi predivne plaže, slikovite planine i kulturne znamenitosti koje privlače turiste iz cijelog svjeta. Njena raznovrsnost omogućava različite vrste turizma, uključujući:

Obalni turizam – Svakako najrazvijenija grana turizma. Jedna od najpopularnijih destinacija je Budva, poznata po živahnom noćnom životu i prelijepim plažama. Zatim, tu je Kotor koji ,je središte UNESCO-ove svjetske baštine, i očarava svojim srednjovjekovnim starim gradom. Herceg Novi, smješten takođe u Bokokotorskom zalivu, kao i Kotor, svojim vrtovima, tvrđavom, starim gradom, ali i bogatim kulturnim životim takođe privlači veliki broj turista.

Planinski turizam – Crna Gora je pored nestvarno lijepe obale obdarena i prelijepim planinskim predjelima poput Durmitora, koji nude niz mogućnosti za aktivni odmor – planinarenje, skijanje i uživanje u netaknutoj prirodi. Nacionalni parkovi kao što su Biogradska gora i Skadarsko jezero pružaju prilike za istraživanje biodiverziteta.

Kulturni turizam – Crna Gora je bogata istorijskim i kulturnim spomenicima. Manastiri poput Ostroga i Cetinjskog manastira nude uvid u pravoslavnu tradiciju, dok su muzej i galerije u gradovima poput Podgorice i Nikšića idealna mjesta za upoznavanje sa lokalnom umjetnošću i istorijom.

Avanturistički turizam – Za one koji traže adrenalin, aktivnosti poput raftinga na rijeci Tari, paraglajdinga iznad planina ili biciklizma duž obale pružaju nezaboravne trenutke.

Ekoturizam – Sve popularniji vid turizma. Crna Gora iz godine u godinu sve više ulaže u održivi turizam, nudeći posjetiocima mogućnosti da istraže netaknutu prirodu, tradicionalne seoske običaje i lokalnu gastronomiju.

Gdje odsjedaju turisti u Crnoj Gori?

Tokom 2023. godine Crnu Goru je prema podacima MONSTAT-A posjetilo 2.613.306, od čega je stranih turista bilo 2.447.103, a domaćih 166.203.

Gotovo polovina stranaca koji su posjetili Crnu Goru, boravila je u objektima kolektivnog smještaja, njih 1.278.125, a istu formu smještaja izabrala je i većina domačih turista (158.021). Za individualni smještaj odlučilo se 1.177.160 turista, od čega su 1.168.978 bili stranci.

Kada govorimo o smještajnim kapacitetima Crne Gore, može se slobodno reći da se u ponudi mogu naći raznoliki smještajni kapaciteti prilagođeni različitim potrebama i budžetima.

Iz PKCG navode da u strukturi smještajnih kapaciteta dominira individualni smještaj sa oko 70 odsto.

“Razvoj novih visokokvalitetnih smještajnih kapaciteta i povećanje udjela hotela u ukupnim kapacitetima predstavlja osnovni cilj koji će povećati kvalitet turističke ponude. U Crnoj Gori je kategorisano 466 hotela, od toga sa 4 i 5 zvjezdica je 214 ili 46 odsto. U ukupnom broju kreveta kategorisanih smještajnih jedinica, ugostiteljski objekti sa 4 i 5 zvezdica učestvuju sa 57 odsto”, istaknuto je na sajtu PKCG.

Hoteli – Prethodne, 2023. Godine u hotelima širom Crne Gore smještaj je potražilo 1.309.133 turista. Crna Gora ima širok spektar hotela, od luksuznih resorta do manjih boutique hotela. Popularne destinacije poput Budve, Kotor i Tivat nude hotelske lance kao što su Hilton, Marriott i Aman, kao i domaće luksuzne hotele. Ovi hoteli često imaju dodatne sadržaje poput spa centara, bazena i restorana.
Apartmani i vile – Za one koji traže više privatnosti, apartmani i vile su odličan izbor. Mnoge porodice i grupe odlučuju se za iznajmljivanje privatnih objekata uz obalu ili u unutrašnjosti. Ovi smještaji često nude kuhinje, što je pogodno za duže boravke.

Hosteli – Hosteli su popularni među backpackerima i mladima koji žele povoljniji smještaj. Oni nude zajedničke i privatne sobe, kao i mogućnost upoznavanja drugih putnika. U hostelima je prethodne godine boravilo 10.106 turista.

Seoski turizam – Seoski turizam je sve popularniji, posebno u planinskim područjima kao što su Durmitor i Prokletije. Gosti mogu uživati u autentičnom iskustvu boravka kod lokalnih domaćina, tradicionalnoj hrani i aktivnostima u prirodi, a prošle godine za ovaj vid turizma i smještaja odlučilo se nešto manje od tri hiljade turista (2.970).

Kampovi – Za ljubitelje prirode, kampovi su odlična opcija. Crna Gora ima nekoliko kampova uz obalu i u planinskim područjima, koji nude osnovne sadržaje za boravak u prirodi.

Ko su gosti Crne Gore?

Prema podacima Nacionalne turističke organizacije Crne Gore u 2023. godini 38,7% turista je došlo u pratnji partnera/partnerke. Crnu Goru su posjećivali ljudi koji u proseku imaju 1.253,6 eura prihoda po članu domaćinstva. Najveći broj posjetilaca pripadao je generaciji Y (od 28 do 42 godine) – čak 50,1 odsto turista iI generaciji X (od 43 do 62 godine) – 31, 3 odsto. Crnu Goru prethodne godine najmanje su obilazili pripadnici generacije Z (od 18 do 27 godina) – 14,7 odsto ukupnog broja turista.

“Preko dvije trećine turista odlučilo se za boravak samo u Crnoj Gori, dok je 35,8 odsto posjetilo i neku drugu zemlju pored Crne Gore. Među turistima koji su posjetili neku zemlju tokom putovanja, najveći je procenat njih koji su posjetili Hrvatsku (34,3 odsto), Republiku Srbiju (26,7 odsto) i Italiju (24,4 odsto)”, navodi se na sajtu Nacionalne organizacije Crne Gore.

Takođe, navodi se da je čak 75,6 odsto turista primorskog regiona do sada posjetilo Crnu Goru dva ili više puta, dok je 51,8 odsto turista primorskog regiona do sada posetilo destinaciju u kojoj boravi barem dva puta.

U gradovima severnog regiona preovladaju turisti koji su Crnu Goru do sada posjetili jednom (44,1 odsto). U gradovima centralnog regiona najveći udio čine turisti koji su ove godine posjetili Crnu Goru prvi put (29,3 odsto).

Najveći broj tursta u Crnu Goru dolazi radi pasivnog odmora i opuštanja (72,3 odsto). Podaci Turističke organizacije Crne Gore ukazuju i da veliki broj turista, čak 62 odsto, dolazi zabave radi, dok po nova iskustva i doživjaje dolazi 28,9 odsto posjetilaca ove zemlje.

Najčešće korišćena prevozna sredstva za dolazak su automobil (46,7 odsto), avion (37,5 odsto) i autobus (11,7 odsto). Taxi usluge su najčešće korišćene usluge lokalnog prevoza kod turista, pokazuju podaci ove nacionalne organizacije.

Turisti koji su u 2023. godini dolazili u Crnu Goru najviše su se informisali putem interneta (68,2 odsto), zatim putem iskustva ranijeg boravka (22,9 odsto) i naposlijetku putem preporuka rodbine i prijatelja (21,8 odsto).

U prethodnoj godini je 89,9 odsto turista imalo unapred rezervisan smještaj i 36,1 odsto njih rezervisan prijevoz. Podaci ukazuju i na podatak da je doručak najčešći obrok koji su turisti uključili u cijenu smještaja (28,6 odsto).

Kada je dužina boravka u Crnoj Gori u pitanju, planirana prosječna dužina boravka turista je 7,7 noćenja. Većina turista (84,7 odsto) je prema dostupnim podacima za prethodnu godinu boravila pretežno u jednom smještaju.

Koliko turisti potroše novca u Crnoj Gori? Prema podacima Nacionalne Turističke organizacije Crne Gore u 2023. godini ukupna prosječna potrošnja po osobi iznosila je 1193,4 eura, dok je prosječna dnevna potrošnja po osobi bila 166,9 eura.

Nakon posjete Crnoj Gori čak 94,4 odsto turista bi ovu zemlju preporučilo kao turističku destinaciju rođacima i prijateljima.

M.V.